Πατριάρχης (προπάτορας) είναι ο αρχηγός μιας φυλής. Στην Αγία Γραφή, η λέξη Πατριάρχης, αναφέρεται ιδιαίτερα στους αρχηγούς οικογενειών ή πατριών που έζησαν πριν από τον Μωυσή.

Η πατριά δε συμπεριλάμβανε μόνο όσους συγκατοικούσαν σε μια οικογένεια, η οποία την εποχή εκείνη ήταν πατριαρχική,αλλά πολλές φορές και πολύ μεγαλύτερες ομάδες, ακόμα και έθνη (Ησαΐας 5:7, “οίκος Ισραήλ” που σημαίνει ολόκληρο το έθνος Ισραήλ).

Πρώτη αναφορά Πατριαρχών γίνεται στο βιβλίο της Εξόδου (6:14). Η λέξη “πατριά” αναφέρεται πολλές φορές στην Παλαιά Διαθήκη. Στη Καινή Διαθήκη αναφέρεται μόνο τρεις φορές, άλλες φορές όμως αντικαθείσταται από τη λέξη “φυλή” (Πράξεις 3:25). Επίσης “πατριά” και “οίκος” εμφανίζονται συνώνυμα (Λουκάς 2:4).

Στην Αγία Γραφή αναφέρονται ως Πατριάρχες, ο Αβραάμ (Εβραίους 7:4), ο Δαβίδ (Πράξεις 2:29) και οι γιοι του Ιακώβ (Πράξεις 7:8,9). Εκτός από αυτούς πατριάρχες ήταν επίσης ο Ισαάκ (Γένεση 26:3-4, 24), και ο Ιακώβ (Γένεση 28:13-15).

Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, ο τίτλος “Πατριάρχης” δεν αναφέρεται πουθενά. Αργότερα ο τίτλος αυτός δόθηκε στους ανώτερους επισκόπους της Εκκλησίας της Ρώμης, Κωνσταντινούπολης, Αλεξάνδρειας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων. Στη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία ο τίτλος “Πατριάρχης” αντικαταστάθηκε με το “Πάπας”, ενώ στην Ορθόδοξη εκκλησία, ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης επικαλείται Οικουμενικός